Cấm xuất cảnh vì nợ thuế.

CẤM XUẤT CẢNH VÌ NỢ THUẾ

Hiện nay rất nhiều người khi kinh doanh vì những nguyên nhân khác nhau, thua lỗ dẫn đến nợ thuế nên khi xuất cảnh bị cơ quan xuất nhập cảnh (XNC) không cho xuất cảnh. Những người bị cấm xuất cảnh trong trường hợp này là những cá nhân, chủ doanh nghiệp, người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp nợ tiền thuế, tiền phạt chậm nộp thuế. Rất nhiều người khi đến làm thủ tục xuất cảnh thì bị lập biên bản không cho xuất cảnh và tá hỏa mới biết lý do mình bị dừng xuất cảnh là do nợ thuế của quá trình kinh doanh trước đây. Để đẩy mạnh thu thuế cơ quan thuế thường áp dụng nhiều biện pháp, trong số các biện pháp đó biện pháp cấm xuất cảnh do nợ thuế là trái quy định pháp luật, gây phiền phức và bức xúc cho nhiều người trong thời gian gần đây.

Một số trường hợp điển hình

Vào lúc 16g00 ngày 17/03/2018, ông TVT đi nước ngoài đàm phán ký kết hợp đồng và khi làm thủ tục xuất cảnh tại sân bay quốc tế Nội Bài thì bị lập Biên bản không cho xuất cảnh với lý do Công ty TB nợ thuế mà ông TVT là người đại diện theo pháp luật và cũng là chủ sở hữu, theo thông báo của Chi cục thuế (CCT) Quận 12, TP.Hồ Chí Minh. Ngày 12/04/2019 ông HVH làm thủ tục xuất cảnh đi du lịch Hồng Kông cũng bị cấm xuất cảnh tại sân bay Tân Sơn Nhất theo đề nghị của CCT Quận 8 do Công ty NPD mà ông HVH đứng tên trước đây còn nợ thuế, cùng thời điểm này ông PPV cũng bị cấm xuất cảnh do Công ty TTV có trụ sở tại quận 8 nợ thuế mà ông là giám đốc. Hiện nay bà NTHT là giám đốc và cũng là chủ sở hữu Công ty KT cũng bị CCT Quận 4 đề nghị cấm xuất cảnh do công ty mà bà NTHT đứng tên còn nợ thuế. Hiện ông HVH và ông PPV đang khiếu nại CCT Quận 8 còn ông TVT và bà NTHT đang khởi kiện CCT Quận 12 và Quận 4 tại tòa án để yêu cầu huỷ bỏ lệnh cấm xuất cảnh này. Nhiều người chỉ biết mình bị cấm xuất cảnh khi đến sân bay làm thủ tục, điều này gây hoang mang, lo ngại, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý và rất nhiều hệ luỵ kèm theo đó là thiệt hại về vật chất, tinh thần, buộc họ phải hủy vé và vỡ lỡ kế hoạch của mình khi xuất cảnh gây bức xúc và nhiều phiền toái. Hầu hết họ phàn nàn rằng không biết lệnh cấm xuất cảnh từ trước và cũng không được ai thông báo mà đáng lẽ ra họ phải được biết trước. Trường hợp của bà LTHM mới đáng nói do trước đây bà LTHM đứng tên hộ kinh doanh tại Bình Tân nên trước khi đi Hàn Quốc bà rất thận trọng đã đến CCT Quận Bình Tân rà soát tình trạng thuế của mình và xin giấy xác nhận không nợ thuế. CCT Quận Bình Tân cấp giấy xác nhận bà LTHM không nợ thuế nhưng khi đến sân bay Tân Sơn Nhất để làm thủ tục xuất cảnh thì vẫn bị cấm xuất cảnh mặc dù đã xuất trình giấy xác nhận không nợ thuế của CCT Quận Bình Tân cho cán bộ cửa khẩu sân bay Tân Sơn Nhất. Trong tình huống này buộc bà LTHM phải quay về CCT Quận Bình Tân và Cục quản lý XNC để khiếu nại, khi đến hai cơ quan này thì được biết mặc dù CCT Quận Bình Tân đã xác nhận không nợ thuế và đã gửi công văn này cho Cục quản lý XNC nhưng vì Cục quản lý XNC chưa cập nhật dữ liệu nên trong hệ thống vẫn còn tên của bà LTHM vì vậy bà bị cấm xuất cảnh. Phải làm đủ thứ đơn từ giải trình và chờ hơn 8 ngày bà LTHM mới chính thức được giải toả lệnh cấm xuất cảnh, hàng hóa mang theo khi xuất cảnh bị hư hỏng buộc lòng phải tiêu hủy, vé cũng bị huỷ do hãng hàng không chỉ cho bà dời vé trong khoảng thời gian 5 ngày. Trường hợp bà LTTK nợ thuế gần 20 triệu đồng do hộ kinh doanh cá thể trước đây chưa nộp nên ngày 02/05/2019 khi cùng chồng làm thủ tục xuất cảnh tại sân bay Tân Sơn Nhất thì bà K bị cấm xuất cảnh buôc bà phải chạy đôn chạy đáo để quay về CCT Quận 5 nộp số tiền thuế còn nợ và xin công văn giải toả khỏi danh sách cấm xuất cảnh. Tuy nhiên bà phải chờ hơn 8 ngày sau Cục quản lý XNC mới giải toả lệnh cấm xuất cảnh của bà, trong khi đó mẹ bà ở Mỹ đang bị bệnh nặng bà phải qua gấp chăm sóc mẹ. Có những trường hợp may mắn hơn là bà NTKH là chủ sở hữu Công ty TB khi bị cấm xuất cảnh bà khiếu nại CCT Quận Phú Nhuận sau khi xem xét và rà soát quy định của pháp luật và nhận thấy cấm xuất cảnh bà NTKH là không đúng nên CCT Quận Phú Nhuận liền loại ra khỏi những người bị cấm xuất cảnh. Những trường hợp đứng tên cho doanh nghiệp mà doanh nghiệp đó nợ thuế và bị cấm xuất cảnh những người này thường khiếu nại cơ quan thuế, có những trường hợp được giải toả ngay vì nợ thuế là khoản nợ của doanh nghiệp chứ không phải của cá nhân, còn nếu không được giải quyết thoả đáng họ phải khởi kiện ra tòa để đòi lại quyền lợi nên làm mất thời gian và tốn kém tiền bạc không đáng có.

Hiện nay rất nhiều trường hợp doanh nghiệp nợ thuế mà người đại diện theo pháp luật hoặc chủ sở hữu của doanh nghiệp lại bị cấm xuất cảnh do cơ quan thuế vận dụng khoản 1b Điều 47, khoản 1 Điều 73, khoản 1c Điều 110 luật Doanh nghiệp để buộc chủ sở hữu doanh nghiệp, người đại diện theo pháp luật chịu trách nhiệm về các khoản nợ thuế của doanh nghiệp là hết sức vô lý. Trong khi theo những quy định nêu trên thì chủ sở hữu chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi vốn góp nghĩa là khi chủ sở hữu góp vốn vào doanh nghiệp thì tài sản góp vốn của chủ sở hữu sẽ chuyển thành tài sản của công ty và nếu doanh nghiệp nợ thuế thì cơ quan thuế chỉ được thu thuế trong phạm vi tài sản của công ty (nếu còn) mà thôi chứ không được lấy tài sản khác ngoài tài sản góp vốn của chủ sở hữu. Hiện nay nhiều CCT hiểu và áp dụng pháp luật trong lĩnh vực này sai và có sự nhầm lẫn dẫn đến nhiều trường hợp bị cấm xuất cảnh oan.

Quy định của pháp luật về dừng xuất cảnh do nợ thuế

Tại khoản 4 Điều 21 nghị định 136/2007 quy định công dân Việt Nam ở trong nước chưa được xuất cảnh nếu đang có nghĩa vụ chấp hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính, nghĩa vụ nộp thuế và những nghĩa vụ khác về tài chính trừ trường hợp có đặt tiền, đặt tài sản hoặc có biện pháp bảo đảm khác để thực hiện nghĩa vụ đó. Hiểu một cách nôm na là nếu người nào đó đang nợ thuế thì không được xuất cảnh. Thẩm quyền quyết định chưa cho xuất cảnh trong trường hợp này không thuộc về cơ quan thuế mà là bộ trưởng hoặc chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh. Tại Điều 53 luật Quản lý thuế và Điều 40 NĐ 83/2013 quy định người Việt Nam xuất cảnh để định cư ở nước ngoài, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, người nước ngoài trước khi xuất cảnh từ Việt Nam phải hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế. Cơ quan quản lý XNC có trách nhiệm dừng xuất cảnh của cá nhân trong trường hợp chưa hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế theo thông báo của cơ quan quản lý thuế. Đồng thời Cục Quản lý XNC có trách nhiệm dừng xuất cảnh của cá nhân khi có thông báo bằng văn bản hoặc thông tin điện tử từ cơ quan quản lý thuế về việc người dự kiến xuất cảnh chưa hoàn thành nghĩa vụ thuế theo quy định của pháp luật trước khi xuất cảnh. Theo quy định này thì thẩm quyền dừng xuất cảnh thuộc về cơ quan thuế.

Vì có sự khác nhau về quy định dừng xuất cảnh do nợ thuế giữa NĐ 136 và luật Quản lý thuế và NĐ 83/2013 thì theo khoản 2, 3 Điều 156 luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật sẽ áp dụng văn bản có hiệu lực pháp lý cao hơn hoặc văn bản được ban hành sau nếu cùng một cơ quan ban hành, do đó trong trường hợp cấm xuất cảnh do nợ thuế thì phải áp dụng luật Quản lý thuế và NĐ 83/2013 chứ không thể áp dụng NĐ 136/2007 như cơ quan thuế hiện nay đang làm, mặc dù NĐ 136/2007 vẫn còn hiệu lực. Vì vậy nếu cá nhân, chủ sở hữu hoặc đại diện pháp nhân nợ thuế khi những người này xuất cảnh không phải để định cư thì không được quyền áp dụng biện pháp cấm xuất cảnh đối với họ. Tất cả các trường hợp bị áp dụng cấm xuất cảnh nêu trên (và còn nhiều trường hợp khác) là hoàn toàn sai, xuất phát từ nhận thức sai lầm của cơ quan thuế từ đó áp dụng văn bản pháp luật không đúng làm xâm phạm nghiêm trọng quyền và lợi ích hợp pháp của họ.

Khi nào thì mới cấm xuất cảnh vì nợ thuế?

Theo quy định của luật Quản lý thuế thì người VN trước khi xuất cảnh để định cư phải hoàn thành nghĩa vụ thuế nghĩa là không còn nợ thuế. Như vậy chỉ khi nào cá nhân nợ thuế thì mới bị cấm xuất cảnh và ngay cả cá nhân nợ thuế cũng chỉ bị áp dụng cấm xuất cảnh khi xuất cảnh để định cư còn các trường hợp xuất cảnh khác như đi du lịch, đi nước ngoài ký hợp đồng,… thì dù cho cá nhân đó nợ thuế vẫn không cấm xuất cảnh họ được. Đối với trường hợp là chủ sở hữu của doanh nghiệp mà các doanh nghiệp này còn nợ thuế thì không được cấm xuất cảnh họ, chỉ được dừng xuất cảnh định cư khi họ chưa góp đủ vốn như đã cam kết cho doanh nghiệp đồng thời cơ quan thuế phải chứng minh được nợ thuế này là do chưa góp đủ vốn đó.

                                                      Không được xuất cảnh vì nợ thuế (Báo tuổi trẻ Số 128/1019 (9381))

Kiến nghị

Chúng tôi rất thông cảm về những khó khăn từ cơ quan thuế với vai trò là đơn vị quản lý nguồn thu cho ngân sách nhà nước trong thu thuế, nhất là các khoản nợ thuế lớn và có thời gian nợ lâu, khó thu và cũng không cổ suý cho việc nợ thuế. Kinh doanh thua lỗ và nợ thuế là chẳng đặng đừng nhưng cơ quan thuế áp dụng các hình thức chế tài để cưỡng chế thu thuế phải phù hợp với quy định của pháp luật. Các quy định về cấm xuất cảnh do nợ thuế hiện nay tương đối đầy đủ tuy nhiên cần có sự hướng dẫn chi tiết hơn từ cơ quan thuế và cơ quan quản lý XNC để có sự vận dụng đồng bộ, nhất quán các quy định của pháp luật. Trao đổi với người viết, một số cán bộ thuế nhận thấy việc áp dụng như hiện nay là sai nhưng do có chỉ đạo từ cơ quan thuế cấp trên để tăng cường đấy mạnh thu thuế sau khi cơ quan thuế áp dụng tất cả các biện pháp cần có trong luật Quản lý thuế như thông báo hoá đơn không còn hiệu lực sử dụng, phong toả tài khoản ngân hàng, khoá (vô hiệu) mã số thuế, đề nghị kê biên tài sản, đề nghị thu hồi giấy phép… mà đành bất lực thì cấm xuất cảnh sẽ được áp dụng và thời gian qua hiệu quả thấy rõ. Nếu người bị cấm xuất cảnh do nợ thuế khiếu nại mà vẫn không được xuất cảnh thì biện pháp cuối cùng là khởi kiện ra toà về quyết định hành chính hành vi hành chính, lúc đó căn cứ phán quyết của toà cơ quan thuế sẽ thực thi. Trong thời gian qua đã có nhiều vụ kiện được toà án thụ lý và phần thắng thuộc về người bị cấm xuất cảnh.

Những trường hợp bị nợ thuế cơ quan thuế yêu cầu cấm xuất cảnh như trên dù áp dụng quy định nào đi chăng nũa cũng sai hoàn toàn. Cá nhân nợ thuế chỉ bị cấm xuất cảnh khi mục đích xuất cảnh để định cư, còn các trường hợp xuất cảnh khác không được cấm. Doanh nghiệp có tư cách pháp nhân mà nợ thuế thì không được cấm xuất cảnh chủ sở hữu, người đại diện theo pháp luật, giám đốc. Vì theo Điều 74 BLDS pháp nhân có tài sản độc lập với tài sản của chủ sở hữu và nhân danh mình thực hiện quan hệ pháp luật, cũng theo Điều 87 Người của pháp nhân không chịu trách nhiệm dân sự thay cho pháp nhân đối với nghĩa vụ dân sự do pháp nhân xác lập, thực hiện. Nói một cách dễ hiểu là doanh làm thì doanh nghiệp chịu không thể bắt người khác chịu thay. 

Dự thảo về luật Quản lý thuế sửa đổi đang được lấy ý kiến rộng rãi, cơ quan soạn thảo đã “cài cắm” trường hợp doanh nghiệp nợ thuế thì người đại diện theo pháp luật bị cấm xuất cảnh, tuy nhiên vẫn chỉ là trường hợp xuất cảnh để định cư. Cơ quan soạn thảo cấm xuất cảnh đối với người đại diện theo pháp luật khi pháp nhân nợ thuế là trái với quy định tại khoản 3 Điều 87 của Bộ luật Dân sự 2015 đó là người của pháp nhân không chịu trách nhiệm dân sự thay cho pháp nhân đối với nghĩa vụ dân sự do pháp nhân xác lập, thực hiện, trừ trường hợp luật có quy định khác. Quy định này này trái với nguyên tắc cơ bản của BLDS và làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường đầu tư kinh doanh, gây hoang mang cho cộng đồng doanh nghiệp nên cần được loại bỏ trong dự thảo luật Quản lý thuế mới. Hơn nữa thẩm quyền đề nghị cấm xuất cảnh do nợ thuế không nên giao cho cơ quan thuế vì dễ phát sinh tiêu cực, tuỳ tiện và bị lạm dụng gây khó dễ cho người dân mà nên giao cho chủ tịch UBND cấp tỉnh như trong NĐ 136/2007 để dễ dàng kiểm soát hơn. Cần có sự liên thông bằng hình thức điện tử giữa cơ quan thuế và cơ quan XNC về xử lý thông tin cấm xuất cảnh người nợ thuế được giải quyết nhanh chóng chứ không thể làm theo cách thủ công và bắt người dân phải làm nhiều thủ tục gây quá nhiều phiền phức như hiện nay.

Do vậy nhân dịp này cơ qua soạn thảo nên làm rõ hơn những trường hợp bị cấm xuất cảnh do nợ thuế để việc áp dụng được thống nhất tránh gây ra những phiền toá không đáng có cho người nộp thuế cũng như cơ quan thuế. 
Người bị cấm xuất cảnh vì nợ thuế có quyền khởi kiện để yêu cầu toà án huỷ lệnh cấm xuất cảnh, trong thời gian qua toà án đã xét xử nhiều vụ án như thế và phần lớn đều được xuất cảnh trở lại.

(Đồng tác giả: LS Nguyễn Hoàng Hải – Lê Thị Thuỷ/ĐT: 0943117117 - 0916129130).

Link tham khảo: https://tuoitre.vn/khong-duoc-xuat-canh-vi-no-thue-20190516203438331.htm